در طول سال‌های فعالیتم در صنعت ساختمان، یکی از پرسش‌هایی که همیشه مطرح میشود این است: بلوک و آجر کدام بهترند؟ سؤالی که در ظاهر ساده است اما در واقع، ریشه در دهه‌ها تجربه، تحولات فناوری و حتی باورهای غلط دارد.
واقعیت این است که انتخاب بین بلوک و آجر فقط مسئله سلیقه نیست، بلکه تصمیمی فنی و راهبردی ست که مستقیماً روی کیفیت، هزینه و دوام سازه تأثیر می‌گذارد. اجازه دهید با نگاهی بی‌پرده و بر اساس تجربه شخصی به این موضوع بپردازم.
آجر
آجر یکی از قدیمی‌ترین مصالح ساختمانی در ایران و جهان است. اما با وجود سابقه درخشان، استفاده از آجر در پروژه‌های امروزی با چالش‌هایی روبرو شده است. سنگینی آجر، مصرف زیاد ملات، زمان‌بر بودن اجرا و ضعف در عایق بندی، همه مواردی هستند که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. به ویژه در سازه‌هایی که نیاز به سبک سازی و افزایش سرعت ساخت دارند، استفاده از آجر گاه نه تنها توصیه نمی‌شود، بلکه اشتباه مهندسی محسوب میشود.
بلوک و آجر در گذشته ممکن بود جایگاهی برابر داشته باشند، اما با رشد تکنولوژی ساخت، میدان رقابت به طور جدی تغییر کرده است.
بلوک
بلوک‌های ساختمانی امروز تنها چند قطعه بتنی یا سیمانی نیستند. بلوک‌هایی مانند AAC، لیکا، پوکه‌ای و سبک سیمانی، به واسطه‌ی ساختار هوشمندانه‌شان، توانسته‌اند جایگاه خاصی در پروژه‌های حرفه‌ای پیدا کنند. کاهش وزن مرده ساختمان، عایق کاری بهتر، سرعت اجرا و کاهش هزینه‌های جانبی از مهم‌ترین مزایای استفاده از بلوک‌هاست.
از نگاه مهندسی، بلوک و آجر تفاوت‌های فنی بسیاری دارند. در پروژه‌هایی که نیاز به سبک سازی، کاهش هزینه و افزایش بازده دارند، بلوک گزینه‌ای بسیار منطقی‌تر است.
مقاومت در برابر زلزله بلوک و آجر
در طراحی سازه، کاهش بار مرده اهمیت بسیار زیادی دارد. وقتی از بلوک سبک استفاده می‌کنیم، در واقع به طور مستقیم فشار وارده به اسکلت و پی ساختمان را کم می‌کنیم. این کاهش بار در زمان زلزله می‌تواند از ریزش دیوارها و آسیب‌های جدی جلوگیری کند. از این نظر، بین بلوک و آجر، انتخاب بلوک از نظر ایمنی منطقی‌تر و قابل دفاع‌تر است.
بارها دیده‌ام در سازه‌هایی که از آجر فشاری استفاده شده، کوچک‌ترین لرزش، ترک‌های جدی در دیوار ایجاد کرده است. در حالی‌که بلوک‌های نوین با طراحی بهینه، هم مقاوم‌ترند و هم انعطاف‌پذیرتر در برابر تکان‌های سازه‌ای.
واقعیت بلوک و آجر که کمتر گفته میشود
نکته‌ای که معمولاً پنهان می‌ماند این است که مقاومت برخی از فعالان قدیمی این حوزه در برابر استفاده از بلوک، ریشه در منافع اقتصادی دارد. کارگرانی که به صورت سنتی با آجر کار می‌کنند یا تولید کنندگانی که سودشان از فروش آجر تأمین میشود، طبیعتاً در برابر تغییر مقاومت می‌کنند.
اما واقعیت این است که صنعت ساخت و ساز امروز، دیگر نمی‌تواند متکی به روش‌های گذشته باقی بماند. مقایسه بلوک و آجر نشان می‌دهد که حفظ سنت در برابر پیشرفت تکنولوژی، هزینه‌های زیادی —چه مالی و چه فنی— بر دوش پروژه‌ها می‌گذارد.
تجربه مهندسان از بلوک و آجر
در جلسات مشاوره‌ای بسیاری با سازندگان بزرگ شرکت داشته‌ام. تقریباً در همه‌ی پروژه‌هایی که از بلوک‌های نوین استفاده کرده‌اند، رضایت از سرعت، صرفه‌جویی اقتصادی و کیفیت نهایی وجود داشته است. مهندسان پروژه‌ها به صراحت گفته‌اند که اگر زمان برایشان مهم باشد، هرگز سراغ آجر نمی‌روند.
در مقابل، آجر فقط در شرایطی خاص مثل بازسازی بناهای تاریخی یا ساخت نماهایی با ظاهر سنتی، کاربرد موجهی دارد. اما در بخش سازه و تیغه بندی داخلی، بلوک‌ها به مراتب انتخاب هوشمندانه‌تری هستند.
نگاه نهایی به بلوک و آجر
باور دارم که در انتخاب مصالح ساختمانی، باید به جای عادت، از تحلیل فنی استفاده کرد. اگر هنوز کسی اصرار دارد که آجر مقاوم‌تر است یا سنتی‌تر، بهتر است نگاهی به آمار زلزله‌ها، میزان تخریب و سرعت ساخت و ساز بیندازد. تفاوت بلوک و آجر امروز نه فقط در ظاهر، بلکه در عملکرد، ایمنی، صرفه‌جویی و آینده نگری است.
ساختن یک خانه یا برج دیگر صرفاً چیدن آجر روی آجر نیست. حالا بلوک‌ها آمده‌اند که این بازی را عوض کنند. اگر می‌خواهیم با استانداردهای جهانی پیش برویم، باید از مصالحی استفاده کنیم که هم با فناوری هماهنگ‌اند و هم به طور عینی در میدان عمل نتیجه داده‌اند.
در نهایت
بلوک و آجر هر کدام جایگاه خود را دارند، اما اگر بخواهم بی‌پرده قضاوت کنم، انتخاب بلوک در اکثر پروژه‌های امروزی، نه تنها انتخاب بهتر، بلکه انتخاب ضروری است. آینده‌ی ساخت و ساز به سمت سبک سازی، سرعت، ایمنی و بهره‌وری پیش می‌رود و در این مسیر، جایی برای مصالحی که مانع این پیشرفت باشند باقی نخواهد ماند.
من به عنوان یک مهندس با سابقه، اگر بخواهم تنها یک توصیه به سازندگان امروز داشته باشم، این است: بلوک و آجر را با دانش انتخاب کنید، نه با تعصب. این تنها راه ساختن آینده‌ای محکم‌تر و هوشمندتر است.
درسته که بلوک سریع‌تر نصب میشه و سبک‌تره، اما هنوزم خیلی از معمارها برای نما یا حتی تیغه داخلی اصرار دارن از آجر استفاده کنن. فکر می‌کنید دلیلش فقط عادت هست یا دلایل دیگه‌ای هم داره؟
بخش زیادی از اصرار بر استفاده از آجر به دلایل سنتی و تجربه‌های قبلی در بازار کار برمی‌گرده. در برخی موارد هم به دلیل ظاهر زیباتر و رنگ طبیعی آجر، مخصوصاً در نمای بیرونی، استفاده از آن توجیه زیبایی‌شناسی دارد. اما در حوزه‌ی تیغه‌بندی داخلی یا بخش‌های سازه‌ای، انتخاب آجر بیشتر حاصل عادت است تا منطق فنی. با رشد آگاهی و پذیرش تکنولوژی‌های نوین، این دیدگاه هم به‌تدریج در حال تغییر است.